با آگاهی املا نویسی بچه ها را تقویت کنیم
با آگاهی مهارت املاء نویسی بچه ها را تقویت کنیم
از آن‌جا که در زبان‌آموزی سه مهارت: الف) آشنا شدنِ دانش‌آموز به تلفظ صحیح واژه‌ها ( خواندن )؛ ب) به خاطر سپردن شکل درست و صحیح واژه‌ها و درک رابطه‌ی بین تلفظ و شکل املایی واژه‌ها؛ و ج) درک صحیح معنی واژه‌ها، به جهت تأثیر آن در تلفظ و شکل واژه[1]، نقش انکار ناپذیری را دارا می‌باشند؛لذا در درست نویسی همیشه دانش آموز مقصر نیست ! گاهی علت اِشکال از جانبِ معلم است .بنابراین نمی‌توان همیشه علل نرسیدن‌ها و ضعف‌های املانویسی را در دانش‌آموز دید و جستجو نمود .گاهی وقت‌ها علت اِشکال دانش‌آموز در املانویسی، به معلم برمیگردد. برخی از مهمترین این مشکلات عبارتند از:
نارسا بودن صدای معلم؛
عدم تلفظ درست؛
تند گفتن املا؛
حرکت معلم در کلاس؛
متناسب نبودن متن املا از نظر(کمیت و مقدا ر) با سن و پایه تحصیلی دانش‌آموزان؛
و......
و اما گاه علت غلط نویسی خود دانش‌آموز است ! به عنوان نمونه، وقتی دانش‌آموزی که ناتوانی در خواندن دارد ( و پیداست که خواندن، مقدمه نوشتن است) معلوم است که ضعف در نوشتن خواهد داشت. یا اگر دانش‌آموز در ترکیب صداها، در تشخیص نشانه‌ها و واژه‌ها دارای ناتوانی باشد، یا گاه شکل بعضی از نشانه‌ها را، فراموش نماید، یا بی‌دقتی در تشخیص ویژگی‌های ظاهری بعضی از نشانه‌ها داشته باشد، هر کدام از این‌ها خود باعث اشکال در نوشتن خواهد بود، که عامل اصلی آن دانش‌آموز است. به طور کلی و خلاصه وار، مهمترین اشکال‌هایی که به دانش‌آموز برمیگردد، عبارتند از :
دانش‌آموز صداها ونشانه‌ها را نمی‌شناسد و در نتیجه نشانه‌ها را جابه جای می‌نویسد. مانند: (ص) به جای (س) یا (ث) ؛
دانش‌آموز به دلایل مختلف قبل از املا، اضطراب دارد؛
دانش‌آموز مفهوم واژه را نمی‌فهمد و در نتیجه غلط می‌نویسد؛ مثلا دانش‌آموزی که می‌خواهد واژه « صواب » را بنویسد، چون معنی آن را نمی‌داند، ممکن است به صورت « ثواب» بنویسد.
ممکن است وجود نقص شنوایی در برخی از دانش‌آموزان در هنگام نوشتن املا و بی‌خبری معلم از وجود این نقص، در نتیجه بعضی از واژه‌ها را جا می‌اندازد یا از کلاس عقب می‌افتد(ضعف در حافظه شنوایی – حساسیت شنوایی)؛
در بعضی اوقات، دانش‌آموزان به علت مشکلات روانی هنگام نوشتن املا، در افکار خود غوطه‌ور می‌شوند و از نوشتن باز می‌مانند.
از آن‌جا که اگر دانش‌آموز، مهارت‌های پیش از نوشتن را فرا نگرفته باشد، با مشکل نوشتن روبرو خواهد شد. لازم است معلم به ویژه در پایه اول دبستان، بررسی کند که آیا هرکدام از دانش‌آموزانش درک روشنی از رابطه های بدن چون بالا و پایین ، رو و زیر و... دارند [2].
مهمترین مهارت‌های پیش از نوشتن عبارتند از :
الف) روش به دست گرفتن درست قلم: یکی از موارد عمده‌ای که باعث بدخطی دانش‌آموزان می‌شود، نادرست گرفتن قلم می‌باشد. قلم باید به صورت آزاد و راحت در دست قرار گیرد و انگشتان نباید هیچ فشاری بر آن وارد کنند. فشار بیش از حد، علاوه بر آن که به زیبایی خط لطمه می‌زند، باعث خستگی زود‌رس دانش‌آموز شده، او را از ادامه‌ی نوشتن باز می‌دارد. بهترین روشی که برای گرفتن قلم، پیشنهاد می‌شود این است که، قلم بین انگشتان شست و نشانه قرار گیرد، و تکیه آن بر انگشت میانه باشد. در این حالت، انگشت شست و نشانه نباید خمیدگی زیادی پیدا کنند و قلم باید در امتداد انگشت نشانه قرار گیرد[3].
ب) روش درست نشستن در هنگام نوشتن: با عنایت به اینکه دانش‌آموزان دوره‌ی ابتدایی، در مرحله‌ی رشد قرار دارند و اگر هنگام نوشتن کمر و گردن خود را زیاد خم کنند، ستون فقرات آنان از حالت طبیعی خارج می‌شود و در آینده سلامتی‌شان به خطر خواهد افتاد. خمیدگی زیاد ستون فقرات سبب بروز خستگی جسمی و ملال روحی می‌شود ودر نتیجه، دانش‌آموز را از ادامه‌ی کار باز می‌دارد. بنابراین باید به دانش‌آموزان یادآوری گردد وحتی مراقبت شود تا هنگام نوشتن (در پشت میز یا روی زمین ) کمر و گردن خود را مستقیم و صاف نگه دارند و از خمیدگی بیش از اندازه ستون فقرات بپرهیزند.
ج) رعایت فاصله چشم از کاغذ و روش قرار دادن درست کاغذ: هنگام نوشتن، چشم باید حدود سی سانتی‌متر با کاغذ فاصله داشته باشد. و کاغذ کاملا در مقابل چشم، به حالت افقی قرار گیرد .
ی) تنظیم میزان نور در هنگام نوشتن : کم یا زیاد بودن نور در هنگام نوشتن، باعث خستگی و صدمه دیدن قوه بینایی می‌شود. متعادل‌ترین مقدار نور، نور طبیعی روز است. در همه حال، مراقبت کنیم که جهت تابش نور بر کاغذ ( برای افراد راست دست ) باید از سمت چپ باشد[4].
هم‌چنین معلم باید کنترل کند که ممکن است دانش‌آموز ضعف شنوایی، ضعف بینایی؛ کند نویسی؛ حواس پرتی و چپ دستی و تحمیل دست راستی از طرف خانواده؛ ... داشته باشد. وجود یکی، یا چند تا از این موانع، سبب می‌گردد که دانش‌آموز در املانویسی دچار مشکل باشد.
منبع : تقویت مهارت املانویسی با بازخورد توصیفی. بهمن قره داغی، (1391). چاپ اول، تهران : انتشارات لوتوس
[1] - میر شفیعی، سید داوود( 1388). روش‌های تقویت املا در دوره ابتدایی ،ص 8 .
[2] - فریار، اکبر و رخشان، فریدون(1371). ناتوانی‌های یادگیری. ص 245.
[3] - چنان‌چه معلم مشاهده نمود که دانش‌آموز در گرفتن مداد، مشکل دارد به طور حتم این مشکل به ضعف عضلات دست او برمیگردد، برای رفع این مشکل، ابتدا در دو مرحله نحوه‌ی گرفتن مداد را آموزش دهد و همزمان تمرینات ترمیمی زیر را جهت برطرف نمودنِ ضعفِ دست، توصیه کند : 1) مچاله کردن کاغذ 2) قیچی کردن با روش درست 3) باز و بستن کردن زیپ 4) پیچاندن نخ دور قرقره 4) چنگ زدن نخود و لوبیا یا یک اسفنج . برای انجام درست این تمرینات، بهتر است که معلم از خانواده دانش‌آموز نیز یاری گیرد .
[4] - منشی طوسی(1370).ص 245 .
